Seyit Rıza ve arkadaşları idamlarının 84’üncü yıl dönümünde Diyarbakır’da anıldı.
15 Kasım 1937 tarihinde Elazığ Buğday Meydanı’nda idam edilen Seyid Rıza, Usene Seyd, Fındıq Ağa, Hesen Ağa, Usene Sey Rıza, Ali Ağa, Hesene İvraime Qız idamlarının 84’üncü yıl dönümünde Diyarbakır’da anıldı.
Kürdistan Özgürlük Partisi/ Partîya Azadîya Kurdistanê (PAK), Diyarbakır İl binasında yapılan anmaya, PAK İl Başkanı Hanifi Turan, Kürt tarihi araştırmacısı Kerem Serhatlı ve partililer katıldı.

Seyit Rıza anmasının 84’üncü yıl dönümü
Seyit Rıza ve arkadaşları için yapılan anma saygı duruşu ile başladı. Açılış konuşmasını PAK İl Başkanı Hanifi Turan’ın yaptığı anmada Kürt tarihi araştırmacısı Kerem Serhatlı ise döneme ilişkin bir seminer verdi. Dersim’e yönelik harekatın 15 Kasım 1937’deki idamlardan önde başladığına dikkati çeken Serhatlı, 1926’da idam edilen 152 Kürt Alevinin Şeyh Said ayaklanmasına destek verdikleri iddiası ile idam edildiğini ifade etti.

‘152 Alevi Kürt 1926’da idam edildi’
İdamlarının 84’üncü yıldönümünde Seyit Rıza ve arkadaşlarını rahmetle, minnetle anarak sözlerine başlayan Serhatlı, şöyle konuştu: “15 Kasım 1937’de Seyit Rıza, oğlu ve 6 aşiret lideri Elazığ Buğday Meydanı’nda göstermelik bir mahkemeyle idamına karar verilmiş ve anında da infaz edilmişlerdir. Dersim Harekatı her ne kadar 1937 yılında deniliyorsa da asıl harekat 1926’da başlamıştır. Şark İstiklal Mahkemesi’nin kararları açıktır. 1926’da Çemişgezek, Hozat, Nazımiye üçgeninde 152 Kürt Alevi’ye idam kararı verilmiştir. Mahkemenin gerekçeli kararında bahsediliyor ki, Şeyh Said Harekatına alakadar olduklarından… Halk arasında Alevilerle Sünniler ayrı kavimlermiş gibi gösteriliyor ama bu tamamen yanlıştır. Çünkü 152 kişi Şeyh Said Harekatına alakadar olduklarından idam edilmiştir.”

‘Seyit Rıza’nın yaşı 75’ten 60’a düşürülerek idam edildi’
Dersim katliamı döneminde 83 çocuğun ise Kayseri’ye gönderilerek evlatlık verildiğini hatırlatan Serhatlı, şunları ifade etti: “83 Kürt Alevi çocuğunun babaları mağarada öldürülmüş veya idam edilmiş ve bu çocuklar Kayseri’ye gönderilmiştir. Bu çocuklar evlatlık olarak veya hizmetçi olarak askerler, subaylar arasında dağıtılmıştır. Bu çocuklardan ünlü kimseler de çıkmıştır. Seyit Rıza Elazığ Buğday Meydanı’nda bir kamyon farı ışığında mahkeme edilmiş ve yaşı küçültülerek idam edilmiştir. Seyit Rıza’nın yaşı 75’ten 60’a oğlunun yaşı da 16’dan 19’a çıkarılarak idam edilmiştir. Aynı mahkeme yaşları büyülterek ve küçülterek idamlarına karar vermiştir.”
‘Seyit Rıza’nın son isteğini kabul etmediler ve oğlunu onun gözü önünde idam ettiler’
İhsan Sabri Çağlayangil’in anlatımlarından Seyit Rıza’nın idam edilmesi olayını aktaran Serhatlı, sözlerini şöyle sürdürdü: “Seyit Rıza’ya idamdan önce son isteğini sordular. “O da saatimi ve paramı oğluma teslim edin” dedi. Dediler ki, oğlunu da idam edeceğiz. Seyit Rıza da bunun üzerine dedi ki, önce beni sonra oğlumu idam edin. Seyit Rıza’nın son isteğini kabul etmediler ve önce oğlunu onun gözü önünde idam ettiler, sonra da Seyit Rıza’yı idam ettiler. 75 yaşındaki Seyit Rıza idama giderken, sehpaya yürüdü, Çingeneyi iterek ilmiği boynuna geçirdi ve dedi ki, “Evladı Kerbelayık. Bi hatayık. Ayıptır, zulümdür, cinayettir.” Bu sözlerin ardından ayağını sehpaya vurdu ve idam edildi.”
‘En büyük katliam 1937’den 1938’e kadar devam etti’
Dersim’e yönelik harekatın Seyit Rıza ve bazı aşiret reisleriyle sınırlı kalmadığına değinen Serhatlı, şunları söyledi: “Eğer gaye Seyit Rıza ve 6 tane Kürt aşiret reisi ise bu niye devam etti? Oysa en büyük katliam 1937’den 1938’e kadar devam etti. Hatta şunu da belirtmekte fayda var.”
‘Dersim’de 70 bin kişi katledildi’
Dersim’i bombalayan Sabiha Gökçen’e dair de Serhatlı şu ifadeleri kullandı: “Meşhur Sabiha Gökçen kimdir, o bir Ermeni kızıdır. Ermeni katliamında ailesi katledilmiş ve kendisi yetimhaneye verilmiştir. Mustafa Kemal Bursa seyahatinde iken, gitmiş ve kendisine sahip çıkması gerektiğini söylemiş. Mustafa Kemal’de onu almış ve evlatlık edinmiş. İsmi Hatun Sebiryan’dır. Sonra ismi Sabiha olmuş ve pilot kursuna gönderilmiştir. İlk kadın pilot olarak da Dersim’de Kürtleri bombalamıştır. Dersim’de resmi rakamlara göre 16 bin, halkın tespitlerine göre ise 70 bin kişi, çoluk, çocuk, kadın, ihtiyar katledilmiştir.” PİRYOL