Tekrar Merhaba!
Her anlamda hızlı gelişmelerin yaşandığı, sadece Küresel Isınmanın değil fakat Sağ-popülist Dalganın da Dünyayı yeni bir evreye sürüklediği bu koşullarda emekçiler için yaşamak daha da zor şimdi.
Bilindiği üzere 2024 Nobel Fizik Ödülü, Yapay Sinir Ağları ve Makine Öğrenimindeki(Machine Learning) çalışmaları sebebiyle Dr. J. Hopfield ve Dr. G.Hinton’a verildi. Bu bilim insanları verileri depolayan ve yeniden yapılandıran bellek modelleri geliştirdiği gibi verilerden özellikleri kendiliğinden tespit eden yöntemler bulmuşlardır. Özellikle Makine Öğrenimi ile ilgili uygulamalar gittikçe önem kazanmaktadır.
Buna paralel başka hızlı bir gelişme Yapay Zeka konusunda yaşanmaktadır. Üretken Yapay Zeka araçları metin, resim ve video üretmek için geniş ölçekte kullanıma girmiştir. Bu alandaki çalışmalar bilimsel araştırmalar ve endüstriyel uygulamalar için etkili ve önemlidir.
İsterseniz 2024’te başlatılan bir kaç önemli projeden ve ciddi gelişmelerden bahsedeyim: 1. Aralık 2024’te Şili’de hizmete giren Vera C.Rubin Gözlemevi 10 yıl boyunca kamerayla gökyüzünü izleyerek Samanyolunun bir haritasını elde edecek, 2. NASA, Ekim 2024’te başlattığı Europa Clipper Misyonu ile Jüpiter uydusu olan Europanın yüzeyinin altında bulunabilecek olası okyanusu araştıracak, 3. Avrupa Uzay Ajansı(ESA), Ekim 2024’te başlamak üzere Hera Uzay Aracı yardımıyla NASA’nin elde ettiği verileri analiz ederek Dünyayı tehdit etme potansiyeline sahip Göktaşlarına karşı savunma yöntemleri geliştirecek, 4.
2024’te geliştirilen yeni Kuantum Bilgisayarlar yardımıyla iklim modellemeleri, Nükleer Füzyon ve türbülanslı(girdaplı) akış gibi karmaşık olayların simülasyonu elde edilecek, 5. Hidrojen-yakıt Hücreli Araçlar ile ilgili denemelerde epey başarı sağlandı. Bir depo H-yakıtı ile 1003 km yol giden araçla yeni bir rekor kırıldı. Böylece çevreye zarar vermeyen gaz ve parçacıklar söz konusu olmadan hızlı ve güvenli yolculuklar yapılabilecek, 6. Dünyanın en büyük ve en soğuk laboratuvarı olan CERN 2024’te 70. Yılını kutladı. Burada son dönemlerde yapılan proton çarpışma deneylerinde 13.6 TeV’lik çarpışma enerjisinde devasa veri toplanmıştır. Daha yüksek enerjili çarpışmalar için çalışma ve araştırmalar sürecek, 7. Almanya’nın Hamburg şehri civarında yer alan DESY(Deutsches Elektronen-Synchotron) adlı hızlandırıcıda hızlandırıcı teknikleri ve X-ışını kaynaklarıyla ilgili öncü çalışmalar sürdürülecek. Burada üretilen güçlü X-ışınları malzeme bilimi, biyoloji, kimya ve Nanoteknoloji başta olmak üzere bir çok alanda kullanılmaktadır. 8. Hızlandırıcılardan söz açmışken Türkiye’de Ankara’da kurulmuş olan Türk Hızlandırıcı ve Radyasyon Laboratuvarını(TARLA) da anmış olalım. Burada, düşük enerjili serbest elektron lazerleri(FEL) üretilmeye çalışılacak, 9. Perovskit ve silikonun birleşiminden oluşturulan tandem Güneş hücrelerinde %34.6 gibi müthiş bir verime ulaşılmıştır. Perovskite dayalı devrimsel gelişmeler devam edecek, 10. Dr. Canan Dağdeviren’i duymuş ya da okumuş olanlar bilir: Bu öncü bilim insanı ABD’nin prestiji yüksek bir üniversitesinde(MIT) Giyilebilir Sağlık Teknolojileri alanında çalışmakta olup ekibiyle birlikte meme kanserinin erken teşhisi için sütyen gibi giyilen bir ultrason cihazı geliştirdiği gibi kalp, akciğer ve diyaframa yapıştırılmak yoluyla mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren esnek ve giyilebilir kalp pili geliştirmiştir.
Bir sonraki yazıda Fiziğin/Bilimin hayatımızdaki yeri ve önemi konusunda somut örneklerle devam edeceğim.
Fizikle
Sağlıkla ve Bilimle/Fizikle kalın…
Dr. İrfan Açıkgöz
Not: Perovskit dikkat çekici kimyasal yapıya sahip mineralleri ve bunları taklit eden sentetik malzemeleri ifade eder. Adını Rus mineralog Lev Perovskiy’den alan bu önemli ürün; Güneş pillerinde , LED teknolojisinde, Lazer ve optik cihazların geliştirilmesinde, sensör ve dedektörlerde duyarlığın arttırılmasında, enerji depolama sistemlerinde ve su arıtma teknolojilerinde kullanılmaktadır.
