Özellikle Rêya Heq-Hakk Yol’u (Alevi) inancına (öğretisine) bağlı bütün Cem erkânı ve etkinlikler, sırasıyla (Gağan, Xızır, Heftémal ve Newroz) Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında yerine getirilir. Kasım ayında başlayarak ve doğanın yeniden canlandığı süreye kadar erkânlar yürütülür. Abdal Musa birlik cemleri, muhabbet cemleri yapılır. Rızalıklar alınıp verilir, dargınlar barıştırılır, müşküller var ise çözülür. Musahiplik ve ikrar cemleri bağlanır, görgüler görülür, dâr’dan indirme erkânları yapılır. Bütün erkânlar yapıldıktan sora da en son Hızır cemleri yapılır. Böylece Hakk ve Hakikat Yol’u talipleri arasındaki barış ve kardeşlik bozulmadan yaşam devam etmiş olur.
22 Aralık itibariyle başlayan Gâğan (Khalo Gaxan) günleri, Rêya Heq-Hakk Yol’u (Alevi) geleneğinde yardımlaşma, paylaşma, dayanışma bayramı ve eski yılın sonu, yeni yılın başlangıcı olarak da kutlanır. Bu bayramda (şenlikte) dikkat çekici şey, iki erkek can’dan biri Kâlo Gağan (Khal Gağan) rolünü üstlenir, bir diğeri de Fatike (gelin) rolünü üstlenir. Kâlo Gâğan, kendisinden daha genç olan Fatike ile çeşitli değişik giysiler (kıyafetler – kostümler) giyerler. Khalo (Kürtçe de İhtiyar demektir), beyaz sakallı, eski elbiseli bir figür olarak geçen yılı temsil eder. Artık yaşlanmış, zamanını doldurmuştur. Fadik (Eş) ise genç bir kadın kılığındaki karakterdir (bu karakteri genelde bir erkek canlandırır), Yeni yılı ve geleceği temsil eder. Bu her iki karakterin yanında bulunan, yüzü kömürle siyaha boyanan, elinde değneği olan karakter de Arap (Koruyucu)’tır. Arap “Khalo ve Fadik’i korur”, kendilerini izleyen halkla şakalaşır.
Kâlo Gâğan, eşi Fatike ve Arap yanındaki canlarla birlikte kapı kapı, ev ev gezerek, gittikleri her evden un, buğday, bulgur, yağ ve şeker veya kuruyemiş gibi yiyecekleri hediye olarak toplarlar. Bu gezmeler değişik oyunlar oynanarak, maniler söyleyerek, şenlik ve eğlence havası içinde gerçekleşir. Toplanan yiyecekler, müsait olan Köyün yoksul ailelerinin birinin evinde Gağan Lokması olarak pişirilip, birlikte oturulup, birlikte yenilir. Eğlenceler düzenlenir, birlikte eğlenilir fakat Gâğan, sadece bir eğlence değildir, paylaşımı ve dayanışmayı da ifade eder. Pişirilmeyen, geri de kalan fazla yiyecekler o evde bırakılır. Fazlalıklar ihtiyacı olanlara lokma olarak pay edilir. Sadece kolu-komşu değil, doğadaki diğer canlılar da unutulmaz, bu da “kurdun, kuşun” niyetine denilerek dışarıya bir miktar yiyecek (lokma) bırakılır. Hakikat Yol’unda (Alevilikte) lokmanın ihtiyacı olanlarla paylaşılması yani bölüştürülmesi toplumsal dayanışmayı pekiştirdiği için son derece önemli bir değer olarak görülür.
GAĞAN; değişik coğrafik bölgelerdeki halkların dilinde değişik şekilde, “Gağan, Gağand, Khal Gağan” gibi ifade ediliyor. Özellikle de Dersim bölgesinde kültürel faaliyetler içinde Gağan’ın önemli bir yeri vardır. Gağan, her bölgede değişik günlerde kutlanıyor. Gağan, Rêya Heq-Hakk Yol’u (Alevi) süreğinde yeni yılın başlangıcı olarak; bir devrin kapanıp, yeni bir devrin başladığı gün olarak yani geçen yılı yolcu etmek, yeni yılı karşılamak, güzelliklere kavuşmak için kutlanır. Özü itibariyle; koskoca bir yılı iyisiyle, kötüsüyle, acısıyla, sevinciyle geride bırakarak, onunla vedalaşarak uğurlayıp, yeni gelecek olan yılı (yeni döngüyü) sevinçle, umutla, güzel dileklerle bir bayram havasında karşılamaktır. Bu uğurlama ve karşılama esnasında; “… Ya Hakk, Ya Hızır, bu kış günü havadaki kuşa, karadaki kurda, börtü böceğe, darda, zorda olanlara, kolu komşuya yardım et. Darda, zorda olanlara, kolu komşuya rızkını ver, kalırsa bize de ver” diyerek temenni de bulunulur…
Güzellik, barış, paylaşma ve dayanışma felsefesine dayanan kadim bir inanç (öğreti) ve kültür mirası olan Gağan (Khalo Gaxan), günümüzde sadece köylerde kutlanmıyor. Bazı Alevi Dernekleri (Cemevleri) ve Dersim dernekleri tarafından İstanbul, Ankara, İzmir gibi Büyükşehirlerde ve Avrupa’daki (Almanya, Fransa vb.) kimi ülkeler de coşkuyla kutlanıyor. Coşkuyla yapılan bu kutlamalar, asimilasyona karşı bir “hafıza tazeleme” görevi de görüyor. Ne mutlu bizlere ki, bu güzel gelenek, yeni kuşaklara aktarılarak bir devr-i daim içerisinde yaşıyor ve yaşatılıyor. Hangi kültürden, dilden ve inançtan (öğretiden) olursanız olun, dilinize, inancınıza (öğretinize), kültürünüze sahip çıkın, yaşayın ve yaşatın. Çünkü bu topraklar da var olan bütün değerler yani diller, inançlar (öğretiler) ve kültürler bir hazinedir.
Gönülleri birlemek, sevgiyi paylaşmak, acıları azaltmak için bu güzelim değerlerimize sahip çıkalım ve yaşatalım. Yeni yıl; tüm insanlığa huzur, sağlık, mutluluk ve barış getirsin. Gağan’ın o paylaşımcı ve sıcak barışçı ruhu her daim bizimle olsun. Çocukların neşesiyle, Khalo’nun bilgeliğiyle dolu, bereketli bir yıl diliyorum.
Gâxande We Pıroz Be / Gâgane Sıma Bımbarek Bo / Gâganımız Kutlu Olsun / Yeni Yılımız Kutlu Olsun… Sevgiyle. Aşk ile.
Mehmet KABADAYI/İletişim: Mehmet_k.34@hotmail.com


















































































